Beoordeling dienstbetrekking

De arbeidsmarkt in Nederland verandert sinds een aantal jaren snel van aard. Steeds meer mensen willen niet meer in de traditionele werknemer-werkgever verhouding werken, maar kiezen er voor om zelfstandiger door het leven te gaan. Men gaat werken als freelancer, tegenwoordig ook veelal aangeduid als zzp’er (zelfstandige zonder personeel). Vaak wordt deze keuze trouwens ingegeven door de wetenschap dat het fiscaal voordeliger is om als “ondernemer” belast te worden dan als werknemer. Soms is het ook een onvrijwillige keuze omdat men niet meer aan een “normale” baan kan komen door de veranderde arbeidsmarkt.

Deze ontwikkeling roept veelal om een beoordeling dienstbetrekking: is er inderdaad sprake van (voldoende) zelfstandigheid, of is er wellicht sprake van een (verkapt) dienstverband (dus van een arbeidsovereenkomst), met alle gevolgen van dien?
(In dit artikel laten we gemakshalve de publiekrechtelijke en de fictieve dienstbetrekkingen buiten beschouwing.)

Zowel de Wet op de loonbelasting als de wetten voor de diverse werknemersverzekeringen verwijzen naar de privaatrechtelijke dienstbetrekking. Dit is de arbeidsovereenkomst als bedoeld in artikel 610 Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek: De arbeidsovereenkomst is de overeenkomst waarbij de ene partij, de werknemer, zich verbindt in dienst van de andere partij, de werkgever, tegen loon gedurende zekere tijd arbeid te verrichten.
Volgens vaste jurisprudentie worden voor de aanwezigheid van een dienstbetrekking de volgende 3 criteria afgeleid uit artikel 610:
a. de opdrachtnemer is verplicht de arbeid persoonlijk te verrichten;
b. de opdrachtgever is verplicht tot betaling van loon;
c. de opdrachtnemer staat in een gezagsverhouding tot de opdrachtgever.
Alleen als aan alle criteria is voldaan, kan er sprake zijn van een dienstbetrekking oftewel van een normale arbeidsovereenkomst.

Criterium a: de verplichting om persoonlijke arbeid te verrichten

De verplichting om persoonlijke arbeid te verrichten wordt aangenomen indien de freelancer of zzp’er zich niet of alleen met toestemming van de opdrachtgever door een ander mag laten vervangen. Indien de freelancer zich alleen mag laten vervangen door iemand uit een vaste groep van personen, die de opdrachtgever ook zelf direct inschakelt, dan wordt de verplichting om persoonlijke arbeid te verrichten verondersteld aanwezig te zijn. Als de zzp’er feitelijk steeds zelf de arbeid verricht, dan wordt in principe aangenomen dat hij daartoe verplicht is, zelfs als contractueel anders overeengekomen is.

Criterium b: de verplichting om loon te betalen

De verplichting tot betaling van loon is aanwezig indien de opdrachtgever verplicht is om aan de freelancer een reële contraprestatie te geven voor de verrichte arbeid. De vergoeding moet betrekking hebben op de verrichte arbeid en moet dus meer zijn dan een kostenvergoeding.
De vorm waarin het loon wordt voldaan is niet van belang, ook een verstrekking in natura kan loon vormen.
Als het loon valt onder de vrijwilligersregeling, dan wordt voor de loonheffingen geen dienstbetrekking aangenomen.

Criterium c: de gezagsverhouding

Een gezagsverhouding wordt aangenomen als de opdrachtgever met betrekking tot het te verrichten werk in principe opdrachten en aanwijzingen kan geven die de freelancer dient op te volgen. In hoeverre daadwerkelijk opdrachten en aanwijzingen worden gegeven is niet doorslaggevend, het gaat om de mogelijkheid tot het geven van aanwijzingen.
De gezagsverhouding zal zich in de praktijk veelal uiten in aanwijzingen over de uitvoering van het werk, maar kan ook op een andere manier tot uitdrukking komen. Voorschriften die niet direct de uitvoering van het werk raken zijn met name van belang als de opdrachtgever niet over de noodzakelijke deskundigheid beschikt om over het werk zelf aanwijzingen te geven. Te denken valt aan (de opsomming is niet uitputtend):

het geven van opdrachten en aanwijzingen anders dan ten aanzien van de daadwerkelijke werkzaamheden, bijvoorbeeld over werktijden, productie-eisen, representativiteit, omgang met klanten, kenbaarheid middels bedrijfskleding, logo’s op vervoermiddelen en visitekaartjes;
het houden van toezicht en controle;
het door de opdrachtgever in behandeling nemen van klachten over (het werk van) de freelancer;
het door de opdrachtgever vragen van verantwoording anders dan over de inhoud van het werk middels bijvoorbeeld uren-staatjes, voortgangsrapportages en dergelijke.

Het gaat hier om voorbeelden van gezagsuitoefening, die kunnen duiden op een gezagsverhouding. Als tussen een opdrachtgever en een opdrachtnemer afspraken zijn gemaakt, is er niet per definitie sprake van een gezagsverhouding. Ook buiten dienstbetrekking, bijvoorbeeld bij een overeenkomst van opdracht (waarvoor geen inhoudingsplicht geldt), worden uiteraard afspraken gemaakt over de aard en omvang van de werkzaamheden ter bepaling van het verlangde resultaat en zal daar over worden gerapporteerd.

Concluderend kan gesteld worden dat de beoordeling dienstbetrekking sterk afhankelijk is van de afspraken, de bijzonderheden en de uitvoering van de betreffende overeenkomst. Eventueel zal er (achteraf, bijvoorbeeld bij een looncontrole) onenigheid kunnen ontstaan met de Belastingdienst (en UWV). Om die reden is in het verleden de Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) in het leven geroepen. Met deze verklaring in de hand konden moeizame discussies met de Belastingdienst in de meeste gevallen voorkomen worden. Helaas is de (eenvoudig uit te voeren en voor iedereen duidelijke) VAR-regeling afgeschaft per 1 mei 2016 en vervangen door de Wet DBA (Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties). Een wet die dusdanig onuitvoerbaar bleek te zijn dat hij in principe is afgeschaft doordat de handhaving is opgeschort.

Opmerkingen

Hebt u opmerkingen na het lezen van dit artikel over de beoordeling dienstbetrekking? Stuur ons een e-mail via info@visservaneck.nl.

Informatie

Meer weten over onze dienstverlening als administratiekantoor?

Terug naar onze homepagina? Voor meer artikelen klikt u hier.

Om de leesbaarheid van dit artikel over de beoordeling dienstbetrekking te bewaren zijn uiteraard alleen de hoofdpunten van de materie besproken kunnen worden. Aan de juistheid van het artikel hebben we veel aandacht besteed.
Aansprakelijkheid voor de inhoud of voor handelen van derden op basis van de inhoud kan niet worden aanvaard. Het is niet toegestaan om (delen van) de inhoud van onze website te gebruiken, te vermenigvuldigen of te verspreiden anders dan door een link te plaatsen naar de betreffende pagina van onze website.
© Administratiekantoor Visser & van Eck BV Capelle a/d IJssel. Auteur: mr. L.C. van Trotsenburg.