De Verklaring Arbeidsrelatie

(LET OP: de VAR is afgeschaft per 1 mei 2016! We laten dit artikel voor de volledigheid grotendeels ongewijzigd nog een tijd op onze site staan, vooraf gegaan door een bespreking van de (tijdelijke?) opvolger van de VAR: de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties, kortweg Wet DBA.)

De Verklaring Arbeidsrelatie (kortweg meestal VAR genoemd) gaf zekerheid aan opdrachtgevers over het inhouden en afdragen van loonheffingen indien een freelancer of zelfstandige zonder personeel (zzp’er) wordt ingehuurd. Er kan dan namelijk onduidelijkheid bestaan over de vraag of de opdrachtgever loonheffingen moet inhouden en afdragen aan de Belastingdienst. In ons speciale artikel over de beoordeling dienstbetrekking kunt u meer lezen over deze problematiek.
Is de ingehuurde freelancer of zzp’er een zelfstandig ondernemer, dan hoeft de opdrachtgever geen loonbelasting en sociale premies in te houden. Door het verstrekken van een Verklaring Arbeidsrelatie gaf de ingehuurde freelancer zekerheid over zijn zelfstandigheid, waardoor de inhurende partij zeker wist niet achteraf geconfronteerd te kunnen worden, bijvoorbeeld bij een looncontrole, met moeilijke discussies met de Belastingdienst over al dan niet toch inhoudingsplicht.

Op 22 september 2014 heeft Staatssecretaris van Financiën Wiebes een wetsvoorstel ingediend, waarmee de VAR in 2015 vervangen zou gaan worden door de Beschikking geen loonheffing (BGL). Op dit wetsvoorstel werd dusdanig veel kritiek geuit dat de Staatssecretaris in een brief van 20 april 2015 aan de Tweede Kamer heeft medegedeeld, dat de BGL toch maar niet ingevoerd zou gaan worden. De VAR zou per 1 januari 2016 worden vervangen door een systeem waarbij belangenorganisaties van opdrachtgevers en opdrachtnemers, maar ook individuele opdrachtgevers en opdrachtnemers, overeenkomsten ter goedkeuring konden voorleggen aan de Belastingdienst:

Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (Wet DBA)

Goedgekeurde overeenkomsten zullen door de Belastingdienst (voor zover mogelijk) openbaar worden gemaakt, zodat andere opdrachtgevers en opdrachtnemers deze kunnen gebruiken. Alleen als de arbeid daadwerkelijk wordt verricht overeenkomstig een goedgekeurde overeenkomst zal er zekerheid bestaan omtrent de zelfstandigheid van de opdrachtnemer (en dus zekerheid omtrent het ontbreken van inhoudingsplicht bij de opdrachtgever).
Inmiddels is de Wet DBA uiteindelijk per 1 mei 2016 ingegaan. Tot die tijd zijn de verstrekte VAR’s geldig gebleven, vanaf 1 mei 2016 is in eerste instantie een “overgangsjaar” in het leven geroepen. Tot 1 mei 2017 kregen zzp’ers en opdrachtgevers de tijd om hun werkwijze zodanig aan te passen dat er geen sprake is van een loondienstverband. Gedurende dat jaar zou de Belastingdienst coulant optreden als de betrokkenen aantoonbaar met elkaar in gesprek waren over het gebruik van een modelovereenkomst en over eventuele aanpassingen in de werkwijze die daarvoor nodig zijn.

In de loop van 2016 is gebleken dat de Wet DBA voor heel veel problemen zorgt, hetgeen de Staatssecretaris er toe gebracht heeft met een “oplossing” te komen: middels een brief van 18 november 2016 aan de Tweede kamer is medegedeeld, dat de handhaving van de Wet DBA opgeschort wordt tot de knelpunten opgelost zijn. Er zal in ieder geval tot 1 januari 2018 “niet worden gehandhaafd”. Inmiddels is deze datum al weer opgeschoven naar 1 januari 2020.
Voor de groep “evident kwaadwillenden” geldt echter geen verlengde implementatietermijn. Voor deze groep begint de Belastingdienst met ingang van 1 mei 2017 dus wel met “een (repressief) handhavingsbeleid”. De Staatssecretaris omschrijft deze groep als volgt: “Kwaadwillend is de opdrachtgever of opdrachtnemer die opzettelijk een situatie van evidente schijnzelfstandigheid laat ontstaan of voortbestaan, omdat hij weet – of had kunnen weten – dat er feitelijk sprake is van een dienstbetrekking (en daarmee een oneigenlijk financieel voordeel behaalt en/of het speelveld op een oneerlijke manier aantast.)”
Helaas moest geconcludeerd worden dat de deur voor naheffingen met deze laatste bepaling toch eigenlijk weer wagenwijd open werd gezet, en dat er dus weer gekozen werd voor een schijnoplossing. Zoals de hele Wet DBA uiteindelijk tot nu toe een schijnoplossing is gebleken voor een door de Belastingdienst geconstateerd probleem, te weten een groeiende groep “schijnondernemers”.

N.a.v. vragen in de Tweede Kamer heeft de Staatssecretaris in een brief van 25 november 2016 toelichtend moeten opmerken omtrent de evident kwaadwillenden, “dat er situaties kunnen ontstaan waarin partijen evident zo ver buiten het wettelijk kader treden dat de Belastingdienst dat niet mag laten lopen. Het gaat hier vanzelfsprekend dus niet om een zelfstandige professional bij wie er ruis is over de gezagsrelatie. Het gaat echt om uitzonderlijke gevallen waarin opdrachtgevers opereren in een context van opzet, fraude of zwendel. In het debat in de Eerste kamer heb ik geschat dat het naar de huidige inzichten gaat om ordegrootte 10 gevallen.”
Uit dit laatste antwoord kan afgeleid worden dat er in principe dus uiteindelijk wel sprake is van een echte opschorting van de Wet DBA.
To be continued zouden we haast willen zeggen ….

(Vanaf hier treft u de oude tekst aan van ons artikel over de VAR.)

Wie kan een VAR aanvragen en voor welke activiteiten?

Een verklaring arbeidsrelatie kan worden aangevraagd voor werkzaamheden die de aanvrager zelf uitvoert voor een of meerdere opdrachtgevers. Een VAR kan dus niet aangevraagd worden voor handelsactiviteiten, zoals het in- en verkopen van goederen.
De verklaring arbeidsrelatie moet worden aangevraagd voor alle werkzaamheden van dezelfde soort. Een zelfstandig hovenier die bijvoorbeeld tevens timmerwerkzaamheden verricht, moet 2 verklaringen arbeidsrelatie aanvragen. Een opdrachtgever die hem inhuurt voor timmerwerkzaamheden en alleen een VAR in zijn boekhouding heeft die is afgegeven voor hovenierswerkzaamheden loopt het risico op problemen achteraf.

Hoe en wanneer kan een VAR worden aangevraagd?

De verklaring arbeidsrelatie kan op papier worden aangevraagd d.m.v. een formulier dat gedownload kan worden van de site van de Belastingdienst. Op het betreffende formulier staat het adres waarheen het gezonden moet worden.
De VAR kan ook elektronisch worden aangevraagd via de site van de Belastingdienst met het formulier Aanvraag Verklaring Arbeidsrelatie. Het formulier kan online worden ingevuld en daarna meteen elektronisch verzonden met behulp van DigiD.
Heeft de betrokkene reeds eerder als ondernemer elektronisch aangifte gedaan voor de inkomstenbelasting, dan kan men het formulier ook vinden op het beveiligde gedeelte van de internetsite.
Voor een lopend kalenderjaar kan de VAR gedurende het gehele jaar worden aangevraagd. Vanaf 1 september kan de VAR voor het volgende kalenderjaar worden aangevraagd. Voor verstreken jaren wordt geen VAR meer afgegeven.
De verklaring arbeidsrelatie wordt veelal binnen 5 werkdagen na de ontvangst van de aanvraag afgegeven. In principe moet hij uiterlijk binnen 8 weken worden afgegeven. Als het nodig is, kan de Belastingdienst om meer informatie vragen na de ontvangst van het aanvraagformulier.

Een VAR werd tot 2014 automatisch verstrekt als aan de volgende voorwaarden werd voldaan:

De ondernemer had de afgelopen 3 jaar een VAR aangevraagd.
Die VAR was steeds voor hetzelfde soort werk aangevraagd.
Het werk was onder vergelijkbare omstandigheden uitgevoerd.
Er was steeds eenzelfde VAR verkregen. (Zie hierna voor de verschillende soorten VAR.)
De VAR’s waren in de tussentijd niet herzien door de Belastingdienst.

De automatisch verstrekte verklaring arbeidsrelatie is per 2014 afgeschaft i.v.m. de voorgenomen afschaffing van de VAR, zie hierna.

Wijzigingen per 2015

In een brief van 17 september 2012 aan de Tweede Kamer heeft Staatssecretaris van Financiën Weekers aangegeven het systeem van de verklaring arbeidsrelatie te willen wijzigen m.i.v. 2014.
De papieren aanvraag zou gaan verdwijnen, evenals de automatisch verstrekte VAR. Er zou een webmodule ontwikkeld worden waarmee op ieder moment de beoordeling van (verwachte) feiten en omstandigheden kon worden getoetst. Men zou derhalve onmiddellijk uitsluitsel krijgen welke VAR van toepassing is.
In een brief van 22 mei 2013 aan de Tweede Kamer heeft Weekers aangegeven, dat de invoering van de webmodule met een jaar opgeschoven werd naar 1 januari 2015 omdat de beoogde ingangsdatum om verschillende redenen niet gehaald kon worden.
In een brief van 11 juli 2014 heeft Staatssecretaris Wiebes de Tweede Kamer medegedeeld, dat in de webmodule ook door de opdrachtgever een aantal vragen beantwoord moest gaan worden, waardoor de fiscus eenvoudiger kwade trouw van zijn kant zou kunnen gaan bewijzen. Onderzocht zou worden of dit in de webmodule kon worden opgenomen, zonder dat deze daardoor vertraging zou oplopen. Met het oog op de rechtszekerheid voor de huidige VAR-houders heeft Wiebes besloten dat zij geen verzoeken voor het kalenderjaar 2015 hoeven te doen. De voor 2014 afgegeven VAR’s kunnen ook gedurende 2015 en in 2016 tot 1 april nog worden gebruikt.
In 2015 of 2016 nieuw gestarte ondernemers kunnen uiteraard nog wel een VAR voor 2015 of 2016 aanvragen, evenals bestaande ondernemers die nieuwe activiteiten ontplooien waarvoor men nog geen VAR heeft.
De beoogde webmodule is er uiteindelijk nooit gekomen…..

Welke soorten verklaring arbeidsrelatie kunnen er worden afgegeven?

Op basis van de verstrekte gegevens op het aanvraagformulier en de eventueel aanvullend ingewonnen informatie kan de Belastingdienst 4 verschillende verklaringen arbeidsrelatie afgeven. (NB. Als de nieuwe wetgeving ingevoerd is, dan zijn er nog maar 2 mogelijkheden: ofwel wordt de BGL afgegeven, ofwel wordt hij niet afgegeven.)

VAR loon uit dienstbetrekking (VAR-loon)

Als de Belastingdienst deze VAR heeft afgegeven, dan biedt deze opdrachtgevers geen zekerheid over de vraag of zij loonheffingen moeten inhouden en afdragen. De opdrachtgever zal zelf moeten toetsen of er sprake is van een (al dan niet fictieve) dienstbetrekking. Worden er geen loonheffingen afgedragen, dan loopt men het risico dat de Belastingdienst achteraf wel een (fictieve) dienstbetrekking constateert, met alle (inhoudings)gevolgen van dien.

VAR resultaat uit overige werkzaamheden (VAR-row)

Als deze VAR is afgegeven, dan geldt hetzelfde verhaal als beschreven is bij de VAR-loon.

VAR winst uit onderneming (VAR-wuo)

Als in de VAR staat dat de inkomsten worden aangemerkt als winst uit onderneming, dan heeft men de zekerheid dat de opdrachtgever over de beloning geen loonbelasting en sociale premies hoeft in te houden en af te dragen. Daarbij gelden wel de volgende voorwaarden:

De omschrijving van de werkzaamheden in de VAR komt inhoudelijk overeen met de daadwerkelijk verrichte werkzaamheden.
De werkzaamheden worden verricht binnen de geldigheidsduur van de VAR.
De opdrachtgever heeft de identiteit van de ondernemer vastgesteld.
De opdrachtgever bewaart een kopie van de verklaring arbeidsrelatie en van een geldig identiteitsbewijs bij zijn administratie.

Let op: bij misbruik of oneigenlijk gebruik van de VAR kan de Belastingdienst eventueel wel naheffen bij de opdrachtgever. Er blijkt namelijk steeds meer gebruik gemaakt te worden van vervalste VAR’s. Als het de opdrachtgever duidelijk had moeten zijn dat hij te maken had met een dergelijke vervalste verklaring arbeidsrelatie, dan is hij niet te goeder trouw en kan de Belastingdienst toch bij hem aankloppen voor de niet betaalde loonbelasting en sociale premies. Wil de opdrachtgever ieder risico uitsluiten, dan kan hij de verstrekte VAR tijdens kantooruren controleren op een speciaal telefoonnummer van het Landelijk Coördinatiepunt VAR: 088-1511000. De Belastingdienst controleert of de combinatie BSN-VAR klopt. (BSN staat voor burgerservicenummer, hetgeen vroeger sofi-nummer genoemd werd.)

VAR inkomsten uit werkzaamheden voor rekening en risico van een vennootschap (VAR-dga)

Deze verklaring arbeidsrelatie wordt aangevraagd/afgegeven in situaties waarin de dienstverlener werkt vanuit een eigen BV. Dezelfde rechtsgevolgen en voorwaarden gelden als beschreven bij de VAR-wuo.

Wanneer wordt een VAR-wuo of VAR-dga afgegeven?
Om te bepalen of er sprake is van (voldoende) zelfstandig ondernemerschap, let de Belastingdienst vooral op de volgende punten:

Is de freelancer/ZZP’er verplicht aanwijzingen van de opdrachtgever(s) op te volgen?
Wordt hij doorbetaald tijdens ziekte of vakantie?
Maakt men winst en zo ja, hoeveel?
Hoe zelfstandig is de onderneming?
Beschikt de dienstverlener over kapitaal (in de vorm van geld of goederen)?
Hoeveel tijd steekt hij in de onderneming?
Wat is de omvang (in tijd en geld) van de werkzaamheden?
Hoeveel klanten heeft de onderneming?
Hoe maakt men de ondermeming bekend naar buiten?
Loopt men ondernemersrisico?
Is men aansprakelijk voor alle schulden van de onderneming?

De Belastingdienst kijkt of deze punten relevant zijn voor de werkzaamheden en beoordeelt het aanvraagformulier in zijn geheel. Daarbij kijkt men ook naar de onderlinge samenhang van de antwoorden. Is de aanvrager het niet eens met de afgegeven verklaring arbeidsrelatie, dan kan bezwaar gemaakt worden. Op de afgegeven VAR staat hoe en bij wie dat moet gebeuren. Is men het niet eens met de uitspraak op het bezwaar, dan kan men het oordeel van de Belastingdienst ook nog voorleggen aan de rechter d.m.v. een beroepsprocedure. In de uitspraak op het bezwaar staat hoe men daartoe dient te handelen.

Hoe lang is de VAR geldig?
Een verklaring arbeidsrelatie is maximaal één kalenderjaar geldig, van 1 januari tot en met 31 december. Als de activiteiten in de loop van het jaar gestart worden, dan is de VAR geldig vanaf de startdatum tot en met het einde van het desbetreffende kalenderjaar.
Als een opdracht is overeengekomen vóór 1 november en begint op of doorloopt na 1 januari van het volgende jaar, dan blijft de VAR geldig tot het eind van deze opdracht, maar nooit langer dan tot 31 december van het nieuwe jaar. Deze langere geldigheidsduur geldt alleen voor de opdracht die vóór 1 november is overeengekomen en dus niet voor andere opdrachten. De langere geldigheidsduur geldt ook niet als de opdracht vóór 1 november is overeengekomen maar op het moment van overeenkomen al de VAR voor het nieuwe kalenderjaar is ontvangen. In dat geval geldt vanaf 1 januari van het nieuwe jaar voor die opdracht de verklaring arbeidsrelatie voor dat nieuwe jaar.

Beoordeling bij de aangifte inkomstenbelasting
Bij de behandeling van de aangifte inkomstenbelasting van de zzp’er beoordeelt de Belastingdienst de daadwerkelijke situatie achteraf. Het kan zijn dat de feiten en omstandigheden anders zijn dan aangegeven is in de aanvraag van de verklaring arbeidsrelatie. Men kan dan eventueel tot een ander oordeel komen, waardoor de inkomsten eventueel anders belast worden, dus bijvoorbeeld niet als winst uit onderneming (met alle fiscale voordelen die daar bij kunnen horen), maar als resultaat uit overige werkzaamheden.
Als de situatie anders beoordeeld wordt dan bij de aanvraag van de VAR, dan heeft dat geen gevolgen voor de opdrachtgevers, als er sprake was van een VAR-wuo of VAR-dga. Ook bij de ondernemer zelf leidt een ander oordeel niet tot naheffing van de premies voor de werknemersverzekeringen.

Informatie

Meer weten over onze dienstverlening als administratiekantoor?
Naar onze homepagina? Voor meer artikelen klikt u hier.

Om de leesbaarheid van dit artikel over de verklaring arbeidsrelatie te bewaren zijn uiteraard alleen de hoofdpunten van de materie besproken kunnen worden. Aan de juistheid van het artikel hebben we veel aandacht besteed. Aansprakelijkheid voor de inhoud of voor handelen van derden op basis van de inhoud kan niet worden aanvaard. Het is niet toegestaan om (delen van) de inhoud van onze website te gebruiken, te vermenigvuldigen of te verspreiden anders dan door een link te plaatsen naar de betreffende pagina van onze website.
© Administratiekantoor Visser & van Eck BV Capelle a/d IJssel. Auteur: mr. L.C. van Trotsenburg.